J.C. Kapteyn Lezing | 4G: Genen, Gezondheid, Gedrag en Geschiedenis - Cisca Wijmenga
Iets meer dan zeventig jaar geleden werd de dubbele helix van het DNA-molecuul ontdekt door onder andere Francis Crick. Een bevinding waarover hij destijds schreef aan zijn 12-jarige zoon: “We denken dat we het kopieermechanisme ontdekt hebben, dat het leven tot leven maakt.” Dankzij de decennia van onderzoek die volgden, weten we nu dat de boodschappers in ons DNA ongeveer 40.000 genen zijn die onder andere bepalen hoe we er uit zien en dat onze organen goed functioneren. Tegelijkertijd kunnen fouten in ons DNA de oorzaak zijn van ziekten. Inmiddels is de wetenschap zover dat fouten in het DNA, of genen die ziekten veroorzaken, uit het DNA kunnen worden geknipt door middel van moderne technieken als CRISPR-CAS. Wat heeft de toekomst van DNA-onderzoek voor ons in petto? En wat is daarvoor nodig?
Hoogleraar Humane Genetica Cisca Wijmenga was jarenlang hoofd van de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum Groningen. In deze J.C. Kapteyn-lezing bespreekt zij de stand van zaken in haar vakgebied. Onderzoek naar de relatie tussen genen en omgeving is volgens haar bijvoorbeeld van groot belang, maar ook is ze benieuwd wat er allemaal te lezen is in het DNA van onze voorouders en wat dit ons leert over onszelf.
19.00 uur - Inleiding door Marcel Dicke, hoogleraar Entomologie, Wageningen University & Research
19:05 uur – Hannah van Zanten, hoogleraar duurzame voedselsystemen, Wageningen University & Research - Een circulair voedselsysteem – goed voor de mens en onze planeet.
19:30 uur – Arnold van Huis, emeritus-hoogleraar Entomologie, Wageningen University & Research - De toekomst van insecten voor humane consumptie en als veevoer
19:55 uur – Bernice Bovenkerk, universitair hoofddocent dier- en milieu-ethiek, Wageningen University & Research - De ethiek van insecten als voedsel en veevoer
20:20 uur – Hugo van Kasteel, directeur Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit - 'Wat ligt er morgen op ons bord?' De verduurzaming van de eiwitconsumptie
Over de sprekers
Marcel Dicke is hoofd van het laboratorium voor Entomologie aan Wageningen University & Research en lid van de KNAW. Zijn onderzoek focust op de ecologie van insecten en de toepassingen daarvan voor onze voedselproductie, zie bijvoorbeeld de Ted Talk 'Why not eat insects?'. Hij coördineerde verschillende (inter)nationale projecten op het gebied van insecten voor voedsel of veevoer en is betrokken bij het programma Insects for Peace in Colombia. Hij is coördinator van het NWO Nationale Wetenschapsagenda project InsectFeed.
Hannah van Zanten is hoogleraar duurzame voedselsystemen aan Wageningen University & Research en gasthoogleraar aan de universiteit van Cornell. Ze studeerde cum laude af voor zowel haar MSc Dierwetenschappen als haar promotieonderzoek waarin ze de rol van het dier in het toekomstige voedselsysteem onderzocht. De afgelopen jaren ontwikkelde Hannah met jaar team het circulaire voedselsysteemmodel (CiFoS) – waarin nieuwe visies over voedselsystemen worden gekwantificeerd met het doel om zowel de gezondheid van mens als die van de planeet veilig te stellen.
Hugo van Kasteel werkt sinds eind 2017 bij het ministerie van LNV als MT-lid en sinds 2021 als directeur Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn. Hij werkt vanuit het ministerie aan verduurzamingsvraagstukken op het gebied van dierhouderij, inclusief beleid op het terrein van dierenwelzijn en diergezondheid. Daarvoor werkte Hugo bij het ministerie van VWS.
Bernice Bovenkerk is universitair hoofddocent dier-en milieu-ethiek bij de Filosofie Groep van Wageningen University & Research. Haar interessegebieden zijn onder meer dierlijk actorschap, de ethiek van biotechnologie, de morele status van ‘grensgevallen’ zoals vissen en insecten, en de ethiek van dierlijke domesticatie. Zij redigeerde de Springer boeken Animals in Our Midst en Animal Ethics in the Age of Humans.
Arnold van Huis is sinds 2015 emeritus-hoogleraar aan Wageningen University & Research en concentreert zich op insecten als voedsel en veevoer. In 2013 publiceerde hij samen met de FAO het boek “Edible insects: future prospects for food and feed security”, dat miljoenen keren is gedownload. In 2014 organiseerde hij samen met FAO de conferentie “Insects to feed the world”. Hij is hoofdredacteur van de “Journal of Insects as Food and Feed”. Over eetbare insecten is hij (co-)auteur van verschillende boeken, boekhoofdstukken en publicaties. Elk jaar geeft hij presentaties in binnen- en buitenland over insecten als voedsel en veevoer.
In het kustgebied van de Eems-Dollard staan we voor verschillende uitdagingen. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt en de toekomst van de landbouw en de natuur staan onder druk. Hoe zorgen we dat komende generaties hier veilig kunnen blijven wonen, werken en recreëren? Deze uitdagingen vragen om een samenhangende aanpak. Want juist in die samenhang zien we kansen. We kunnen de natuur van de Eems-Dollard verbeteren, we kunnen laag gelegen (landbouw)percelen ophogen en de Dollarddijk versterken met gerijpte klei van dichtbij.
Vragen
Tijdens het webinar komen verschillende vragen aan bod: wat hebben we al onderzocht? Hoe ziet die ophoging van gronden eruit? Kunnen we ook de leefbaarheid en het landschap versterken? Het webinar wordt georganiseerd in samenwerking met het ministerie van LNV, de provincie Groningen, waterschap Hunze en Aa’s, gemeente Oldambt, gemeente Eemsdelta, Rijkswaterstaat en Groningen Seaports.
Voor wie
Het webinar is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp, zoals landeigenaren en inwoners van de gemeenten Eemsdelta of Oldambt, bestuurders of vertegenwoordigers van belangenorganisaties.
https://arxiv.org/abs/2403.06874 High-performing out-of-distribution (OOD) detection, both anomaly and novel class, is an important prerequisite for the practical use of classification models. In this paper, we focus on the species recognition task in images concerned with large databases, a large number of fine-grained hierarchical classes, severe class imbalance, and varying image quality. We propose a framework for combining individual OOD measures into one combined OOD (COOD) measure using a supervised model. The individual measures are several existing state-of-the-art measures and several novel OOD measures developed with novel class detection and hierarchical class structure in mind. COOD was extensively evaluated on three la
lk voorjaar is ecoloog Theunis Piersma weer blij als de vogeltrek op gang komt. Vanaf maart vliegen grutto’s ons land binnen, gevolgd door huiszwaluwen, gierzwaluwen en spotvogels. Maar wat als een voorjaar komt waarin bepaalde vogels níet terugkeren? Dat onze wereld zó in de war is geraakt dat de gewiekste vliegeniers er niet in slagen om de reis naar Nederland te voltooien? Trekvogels vertellen duidelijke verhalen over de toestand van de wereld. Door hun heen-en-weer-reizen tussen noordelijk gelegen broedgebieden en een zuidelijk winterkwartier ‘integreren’ trekvogels de omstandigheden van een ketting van leefgebieden. De trekvogels van het wad zijn een prachtig voorbeeld. Zij verbinden de allernoordelijkste toendragebieden rond de Poolzee met de aller zuidelijkste kustgebieden op aarde. Onderzoekers proberen de trekvogel-verhalen steeds meer in detail te begrijpen. Met behulp van kleine satellietzendertjes worden individuele dieren gevolgd, om zo hun verblijf op de ene plek te kunnen koppelen aan de omstandigheden op de andere plekken die ze in de loop van hun leven aandoen. Zo vertellen trekvogels een steeds overtuigender verhaal over de enorme samenhang tussen gebieden en de effecten van menselijk handelen en het klimaat op die plekken. Veranderingen in aantallen of lichaamsgrootte kunnen ons waarschuwen. Het gaat erom dat we de verhalen willen horen en ze serieus nemen. https://sggroningen.nl/nl/evenement/luisteren-naar-de-verhalen-van-trekvogels
Om dit tij te keren, is Stichting Zazamalala al ruim 20 jaar actief op Madagaskar om de oorspronkelijke natuur te herstellen. De afgelopen jaren is 140 hectare grond opnieuw bebost. Dat zijn ruim 200 voetbalvelden!
Dankzij de bijdrage van Trees for All kan de stichting het Zazamalala-bos verder uitbreiden. Daar heeft de lokale bevolking ook baat bij. “Het bos levert werk op”, legt Simon uit. “Vrouwen werken in de kwekerij en planten de bomen. Mannen zijn aangesteld als ranger in het bos of verrichten zwaarder werk op het land.”
In 2003 besloot de overheid van Madagscar om de hoeveelheid beschermde gebieden in het land te verdriedubbelen, en zo de vele soorten in het land te beschermen. Dit leidde echter tot conflicten met de boeren en gemeenschappen die afhankelijk zijn van de gebieden. In het Ankarabolava-Angakatrika bosreservaat zette onze partner Missouri Botanical Gardens een landruilproces op met de boeren, traditionele dorpsbestuurders en de authoriteiten.
Madagascar staat bekend als een land met veel biodiversiteit. De beslissing van de overheid om de hoeveelheid beschermde gebieden in het land te verdriedubbelen was goed nieuws voor de bescherming van lokale natuur, maar het implementeren van dit beleid zorgde voor moeilijkheden, zoals conflicten met de boeren en gemeenschappen die al jaren in de gebieden wonen.
https://treesforall.nl/nieuws-uit-ons-project-in-madagaskar/ https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/11/madagascar-zoogdieren-biodiversiteit/ https://treesforall.nl/natuur-beschermen-en-armoede-bestrijden-in-een/
Lees ook:
Madagaskar, mysterieus eiland van baobabs en lemuren.
Madagaskar is niet eenvoudig te bereizen. Maar wie zich eraan waagt, maakt wel iets mee, ontdekte Zuidelijk Afrika-correspondent Niels Posthumus. Vijf hoogtepunten van het immens grote eiland.
Vijf nieuwe mini-kikkers op Madagaskar ontdekt
Ze heten Mini Mum, Mini Scule en Mini Ature. De Mini’s zijn een hele nieuwe minuscule kikkersoort, met drie ondersoorten. Ontdekt op Madagaskar door een Duitse onderzoeker, Mark Scherz
https://arxiv.org/abs/2403.06874 High-performing out-of-distribution (OOD) detection, both anomaly and novel class, is an important prerequisite for the practical use of classification models. In this paper, we focus on the species recognition task in images concerned with large databases, a large number of fine-grained hierarchical classes, severe class imbalance, and varying image quality. We propose a framework for combining individual OOD measures into one combined OOD (COOD) measure using a supervised model. The individual measures are several existing state-of-the-art measures and several novel OOD measures developed with novel class detection and hierarchical class structure in mind. COOD was extensively evaluated on three la
Unsere heimischen Gewässer: Vom Harz über die Mecklenburger Seenplatte und die Elbe bis zur Nordsee finden sich die vielleicht geheimnisvollsten Biotope in ganz Deutschland ... Der zweite Teil folgt noch einmal der Kraft des Wassers. Die Reise von den Mittelgebirgen bis an die Nordsee gibt ungewöhnliche Einblicke in Deutschlands Unterwasserwelt.
Deutschlands Unterwasserwelt ist der vielleicht geheimnisvollste Lebensraum unserer Heimat. Mit ihrer Vielfalt an Tier und Pflanzenarten und dem erstaunlichen Zusammenspiel von Myriaden von Mikroorganismen ergeben sich interessante und faszinierende Lebensgemeinschaften. Die unbändige Kraft des Wassers beeinflusst dabei das Leben und formt immer wieder neue Landschaften. In Flüssen wie der Elbe sind die großen Wanderfische Lachs und Stör längst wieder heimisch und beginnen die gefährliche Reise zu ihren angestammten Laichplätzen, vorbei an Hindernissen wie Wehren und Staustufen, die ihren Weg einst abschnitten und die heute durch den Einsatz von Naturschützern wieder passierbar gemacht werden. Die Dokumentation begleitet sie auf ihrer Wanderung die Elbe hinab an Hambur
Deutschlands Binnengewässer, unsere Flüsse, Bäche und Seen sind ein farbenprächtiges und teilweise noch kaum entdecktes Refugium unserer Natur. Die Reise des Wassers, die dem Jahreslauf folgt, beginnt in den Alpen, wo sich ein Eisbach seinen Weg ins Tal bahnt. Hier liegt der Königssee, einer der berühmtesten und tiefsten Gewässer Deutschlands mit einem einzigartigen Lebensraum.
Deutschlands Binnengewässer, unsere Flüsse, Bäche und Seen sind ein farbenprächtiges und teilweise kaum entdecktes Refugium unserer Natur. Kaum ein Gewässer gleicht dabei dem anderen. Verborgen liegt dort eine oft bizarre und fremde Welt: Vom Mikrokosmos millionenfach tanzender Kleinstorganismen, über exotische Fremdeinwanderer bis hin zu den Giganten der Tiefe – Stör und Waller gehören zu den größten Süßwasserfischen der Erde. Eine außergewöhnliche Expedition führt den Zuschauer von den schneebedeckten Gipfeln und Gletschern der Alpen über den Königs- und Bodensee, durch die artenreiche Wutachschlucht im Schwarzwald und in die Höhlen der Schwäbischen Alb bis zu den Altrheinauen, Deutschlands Amazonas. Die Filmemacher zeigen das vielleicht farbenprächtigste Bild von Deutschlands heimischer Natur, mit Sicherheit aber das unbekannteste: unsere heimischen Wasserwelten.
Mooie Vogelwoorden van Toine Andernach
NatuurLezingen Delft
Webinar over Terreinbeheer en omgevingswet die sinds 1 januari 2024 van kracht is./
https://arxiv.org/abs/2403.06874 High-performing out-of-distribution (OOD) detection, both anomaly and novel class, is an important prerequisite for the practical use of classification models. In this paper, we focus on the species recognition task in images concerned with large databases, a large number of fine-grained hierarchical classes, severe class imbalance, and varying image quality. We propose a framework for combining individual OOD measures into one combined OOD (COOD) measure using a supervised model. The individual measures are several existing state-of-the-art measures and several novel OOD measures developed with novel class detection and hierarchical class structure in mind. COOD was extensively evaluated on three la
SoortenNL wilde met dit webinar natuurbeschermingsorganisaties, ecologen, beleidsmakers, adviesbureaus en overige natuurprofessionals concrete handvatten aanreiken die het makkelijker maken om binnen de nieuwe Omgevingswet onze kwetsbare natuur te beschermen.
De sprekers
Onlangs verscheen het handboek 'Natuur in de omgevingswet'. Twee medeauteurs, Luuk Boerema (zelfstandig juridisch adviseur) en Fleur Onrust (advocaat en rechter-plaatsvervanger bij de rechtbank Overijssel op het gebied van omgevingsrecht), werkten mee aan dit webinar. De andere experts zijn adviseur natuurbeschermingsrecht Sander Hunink en projectleider bij de Zoogdiervereniging Glenn Lelieveld. Samen vertellen ze hoe de Omgevingswet in elkaar zit en wat de effecten zijn voor de mensen die met natuur en wetgeving te maken hebben.
Programma
De sprekers behandelden de volgende vragen:
Hoe is de natuur in de Omgevingswet verankerd? (Fleur Onrust).
Wat kunnen we met de zorgplichten voor natuur en wat is het verschil met het verleden toen de zorgplicht ook in de Wet Natuurbescherming stond? (Luuk Boerema).
Hoe zijn de regels binnen de Omgevingswet door de provincies uitgewerkt en wat betekent dit in de praktijk? (Sander Hunink).
Wat is de betekenis van de Omgevingswet voor personen en organisaties die met onderzoek naar en bescherming van soorten werken? (Glenn Lelieveld).
Particuliere natuur
Eelde Poko
Drenthe
Ooibossen
Mooie Vogelwoorden van Toine Andernach
NatuurLezingen Delft
https://arxiv.org/abs/2403.06874 High-performing out-of-distribution (OOD) detection, both anomaly and novel class, is an important prerequisite for the practical use of classification models. In this paper, we focus on the species recognition task in images concerned with large databases, a large number of fine-grained hierarchical classes, severe class imbalance, and varying image quality. We propose a framework for combining individual OOD measures into one combined OOD (COOD) measure using a supervised model. The individual measures are several existing state-of-the-art measures and several novel OOD measures developed with novel class detection and hierarchical class structure in mind. COOD was extensively evaluated on three la
Op 2 maart 2024 is de Landelijke Vlinderdag van De Vlinderstichting. Dan verzamelen meer dan zeshonderd vlinder- en libellenliefhebbers zich in de Junushoff in Wageningen voor een inspirerende, leerzame en gezellige dag. Voor de mensen die er niet ‘live’ bij kunnen zijn is er een livestream via Youtube. Het thema van deze dag is 'Toekomst voor Natuur'.
We hebben een aantal presentaties in petto, waarin wordt in gegaan op Toekomst voor Natuur en hoe we meer vlinders en libellen kunnen krijgen. Wat is de invloed van het weer op vlinders en hoe reageren libellen op waterkwaliteit? Verder gaat Marc Argeloo in op het feit dat mensen allemaal hun eigen beeld hebben van de natuur en dat jongere generaties niet meer weten hoe divers en rijk de natuur was tijdens de generaties die voor hen kwamen. Daarover gaat ook een documentaire van Rik van der Linden (maker van de serie De Verwonderaars). Hoe tover je gazon om tot bloemrijk grasland? De Vlaamse 'graslandnerds' Stephanie Schelfhout en An De Schrijver leggen het uit aan de hand van het project FlowerPower de tuin.
Naast het uitgebreide programma van presentaties, informatieve en educatieve films is er een informatiemarkt waar van alles te zien en te koop is. Boeken, sieraden, planten: keus genoeg.
Zet zaterdag 2 maart van 10 uur tot 16 uur in je agenda! Deelnemen is gratis, maar je moet je wel van te https://www.vlinderstichting.nl/actueel/landelijke-dag/
Op zaterdag 4 maart was onze jaarlijkse Landelijke Dag. Dé ontmoetingsdag voor donateurs van De Vlinderstichting en iedereen die van vlinders (en libellen) houdt. Maar liefst 650 mensen waren naar Wageningen komen. Daar werden zij niet alleen getrakeerd op interessante presentaties en mooie films, maar ook op door de medewerkers gebakken taart. Jammer voor de ruim honderd mensen die online meekeken, dat zij die moesten missen. De burgemeester van Wageningen, Floor Vermeulen, en Arthur Mol, rector magnificus van Wageningen Universteit, waren gekomen om de jarige Vlinderstichting te feliciteren. En de winnaar van de gedichtenwedstrijd werd bekendgemaakt.
https://www.vlinderstichting.nl/actueel/landelijke-dag/programma1
Ook dit jaar zijn er weer sprekers van De Vlinderstichting, maar ook van externen en natuurlijk ook een Belgische presentatie. Ditmaal nemen Stephanie Schelfhout en An de Schrijver ons mee naar het beheer van graslanden. Ze zijn daarin gespecialiseerd en behalve over graslanden in natuurgebieden hebben ze het ook over Flower Power je tuin: hoe tover je veel meer biodiversiteit in het gazon. Weer en klimaat (verandering) hebben invloed op de vlinderstand, maar wat is die invloed precies en hoe kun je die onderscheiden van andere factoren? Bij De Vlinderstichting is hier uitgebreid naar gekeken en tijdens de vlinderdag zal door Chris van Swaay een tip van de sluier worden opgelicht. Bescherming blijft hard nodig! Albert Vliegenhart vertelt u meer over het pasopgerichte Vlinderstichting-beschermingsfonds.
Waterkwaliteit
Ook zal Roy van Grunsven ons meer vertellen over de relatie tussen waterkwaliteit en de libellenfauna. Het wordt steeds duidelijker dat de kwaliteit van ons oppervlaktewater slecht is en dat kan niet zonder gevolgen blijven voor libellen, die natuurlijk voor een belangrijk deel van hun leven van dat water afhankelijk zijn.
Het vergeten verleden
Een beeld uit de documentaire 'Het vergeten verleden' (Bron: Rik van der Linden).Een beeld uit de documentaire 'Het vergeten verleden' (Bron: Rik van der Linden).
Er zal ook aandacht worden besteed aan het vergeten verleden. Huidige generaties hebben een heel andere natuurreferentie dan hun ouders en grootouders, en hun kinderen hebben weer een ander vertrekpunt. Marc Argeloo heeft hier een boeiend boek over geschreven en zal op de Vlinderdag er meer over vertellen. Filmmaker Rik van der Linden heeft, in opdracht van de Groene Bondgenoten, daar een film over gemaakt en deze zal tijdens de dag worden vertoond.
Nog meer op het programma
En er zijn meer prachtige films over vlinders, rupsen en over de Vlindervlucht, onze jubileumactiviteiten van 2023 waarbij we iedere maand een provincie aandeden om daar op zoek te gaan naar vlinders en libellen en om onze onmisbare vrijwilligers in het zonnetje te zetten. Cato van Houten en Manon Wieringa hebben een presentatie onder de titel: ‘Zoek de snor’. Wilt u hier meer over weten, kom dan naar de Landelijke vlinderdag op 2 maart in theater de Junushoff in Wageningen. Er is nog veel meer te beleven dan hier genoemd.
https://www.nporadio1.nl/fragmenten/vroege-vogels/51099c98-0d48-4e32-94fa-e8fdb7508f5f/2020-06-22-korstmos-op-de-schop
De komende twee jaar gaat 33 kilometer dijk op de schop tussen Hoorn en Amsterdam. Die dijken zijn bekleed met basalt en Noorse steen en zijn een groeiplek voor veel bijzondere korstmossen, zoals het Rood dijkzonnetje en de Steentandpastakorst. Gaan die allemaal verdwijnen straks? We gaan op reportage met ecoloog Henk Jan van der Kolk van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW).
Het Speulderbos is een goede plek voor korstmossen, omdat dit deel van de Veluwe het langst beschermd is gebleven tegen stikstofdepositie. We gaan met korstmossenkenner Koen Verhoogt op zoek naar de bijzondere korstmossen die je in de rest van Nederland bijna niet meer ziet, maar hier juist wel.
Korstmossen zien er prachtig uit maar je moet er wel wat moeite voor doen om ze van dichtbij te kunnen bewonderen. In Nederland hebben we maar weinig gesteente en gebergte dus dit oude stenen fort bij Ruigenhoek en de betonnen kazematten zijn de ideale plek voor de korstmos die op steen leeft. Samen met Guido Berger en Sander van Zon van de korstmossenwerkgroep gaat Menno Bentveld diep door de knieën voor deze bijzondere korstmossen. https://www.youtube.com/watch?v=YppnYz8b-4w
https://www.nporadio1.nl/fragmenten/nieuws-en-co/8ba99877-0419-4e4a-aaac-2190eb953943/2018-03-30-vrolijke-gele-korstmossen-op-de-bomen-verklappen-milieuproblemen Gele en paarse krokussen, een enkel groen knopje en mooi geel gekleurde boomstammen tijdens de paaswandeling: een fraai gezicht! Maar schijn bedriegt, want dat geel op die boomstammen komt van korstmossen die dol zijn op ammoniak.
Kok van Herk brengt in opdracht van verschillende provincies alle soorten korstmossen in kaart op meetpunten in de natuur en langs verkeersknooppunten. Want die korstmossen blijken een ideale indicator voor de luchtkwaliteit.
Van Herk constateert een zorgwekkende toename van gele korstmossen en dus een toename van ammoniak in het milieu. En dat komt niet alleen door intensieve veehouderij en het mestoverschot...
Als korstmossenexpert Koen Verweij door het bos loopt, let hij vooral op oudere bomen en dode bomen. Daar zijn vaak korstmossen te vinden. Hij laat natuurfilmer Marit Daams de talloze soorten zien die hier voorkomen. Zo vinden ze het bijzondere ruig pruikspijkertje, een van de kleinste soorten van Nederland.https://www.youtube.com/watch?v=9aDjkICaLtU
https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3509977/natuurlijk-zoey-deze-ammoniakminnaars-zien-we-nu-in-heel-nederland Leusden/Soest - Gestippeld schildmos , bruin boerenkoolmos, avocadomos, en het purperschaaltje; het zijn maar een paar namen van de meer dan zevenhonderd soorten korstmossen die we in Nederland hebben. Naast dat ze hele leuke namen hebben en er vaak prachtig uitzien, hebben ze een groot nut doordat ze veranderingen door vervuiling in de natuur aan het licht te brengen. Eddy Zoëy is met korstmossendeskundige Kok van Herk op pad in onze provincie.
Kok van Herk heeft een passie voor korstmossen en bezoekt al jaren honderden plekken in de provincie om ze te meten. Heel precies brengt hij keer op keer in kaart welke mossen er wel of niet in welke aantallen voorkomen. En dat doet ie niet voor niks. Korstmossen zijn namelijk zeer goede milieu-indicatoren, legt Kok uit.
"Alle soorten korstmossen hebben hun eigen verhaal over het milieu. De ene soort houdt van verzuring en de andere weer niet. De een houdt van stikstof en een ander niet. De ene houdt van een warm klimaat en de ander niet. Door van alle soorten heel precies vast te stellen hoeveel er waar op zitten maar ook welke soorten minder of meer worden in de loop der jaren, kun je dus afleiden welke veranderingen in het milieu plaatsvinden."
En Kok wil nog veel verder gaan met het belang van korstmossen monitoring: "Je kan bijvoorbeeld met korstmossen nagaan of de plannen van Remkes rond stikstof de natuur gaan helpen of niet."
Korstmossenmeetnet
Een bomenrij op het Jaagpad bij Leusden is één van de meetpunten waar Kok en Eddy lopen. Dankzij het Provinciale Korstmossenmeetnet - wat al sinds 1979 loopt - is Utrecht één van de best gedocumenteerde gebieden ter wereld. "Korstmossen zijn in tegenstelling tot gewoon mossen geen planten maar een samenwerkingsverband tussen schimmels en algen. Er zijn er meer dan zevenhonderd soorten", legt Kok uit.
Op deze bomen bekijkt Eddy de grillige kleuren en patronen. Als hij heel dicht bij de schors gaat staan, ziet hij het eikenmos dat als een soort hertengeweitjes aan de bomen hangt. "Het zijn ingenieuze kunstwerkjes, Kok!"
Ammoniakminnaar
Onder invloed van het milieu zijn er soorten die verdwijnen maar er komen ook nieuwe soorten bij. "Aan het groot dooiermos kun je aflezen hoeveel ammoniak er in de lucht zit. Het is een sterke ammoniak-indicator. Het hangt dan ook wel van de boomsoort af welke conclusies je precies kunt trekken want het dooiermos groeit niet op elke boomsoort even goed", vertelt Kok. "Op de bomenrij in Leusden zit nu veel groen boomschildmos, een warmte minnende soort die rond 1990 pas zijn intrede deed en nu overal in Nederland voorkomt. Op de Stompert bij Soest, een militair oefenterrein en natuurgebied, groeit veel ammoniakschotelkorst, een soort die ik zelf in de jaren 90 nog nieuw gevonden en nieuw voor de wetenschap beschreven heb. Nu groeit hij zelfs in mijn tuin! Hij behoort tot de groep schotelkorsten en binnen die groep is hij degene die ammoniak minnend is."
Voor het oog zijn het prachtige kunstwerkjes, de korstmossen op de bomen en stoeptegels. Kok: "Wat ik ook heel prachtig vind zijn de mossen op de zeedijken. Bij Spakenburg hebben we een hele mooie middeleeuwse zeedijk langs het IJsselmeer met soorten korstmossen die daar waarschijnlijk al honderden jaren zitten op de granietblokken."
Eddy: "Wat zijn dan die grote vervuilers, die ervoor zorgen dat de natuur verandert? "Kok: "Met het meten van korstmossen kan ik alleen verandering door ammoniak zien. Stikstofoxiden zoals die bij vlieg- en autoverkeer vrijkomen kan ik niet zien dus ik kom automatisch uit bij de landbouw als vervuiler. Deze echte grote vervuilers zitten in gebieden waar tot nu toe niet zoveel gedaan is aan ammoniakreductie omdat men dacht dat ze toch ver genoeg van de natuurgebieden af lagen. Een voorbeeld: in Vijfheerenlanden is sinds het melk quotum eraf is heel veel uitgebreid in de rundveehouderij. Ik kan aan de korstmossen op de bomen in Vijfherenlanden zien dat daar nog nauwelijks iets aan ammoniakreductie gedaan is. Ik zou het zinvol vinden om dus die gebieden aan te pakken waar tot nu toe nog weinig gebeurd is zoals daar. Ik ben heel benieuwd wat er gaat gebeuren nu in de politieke keuzes."
Wandelend in de natuur langs bomen maar ook in bewoonde gebieden soms op de stoeptegels valt er heel wat moois op te merken als je er een beetje oog voor krijgt. Eddy heeft daar nog een tip voor: "Kijk mocht je zoals ik als vogelaar toch een verrekijker bij je hebben, draai die dan eens om. Zo kun je ook zonder loep de prachtige kunstzinnige patronen van de korstmossen zien."
Mooie Vogelwoorden van Toine Andernach
NatuurLezingen Delft
You can expand the shape by dragging one of the white points (yellow arrow) or drag the entire shape by using the move tool on the bottom (red arrow):
Note that when you draw, resize, or move a shape, the search URL also changes to reflect the search, so you can bookmark that shape search if you want. The shape is using the Bounding Box and Circle URL params described here.
Click on either Reset (yellow arrow) or on the X next to Custom Boundary (red arrow) to remove the shape.
Or you can just click on the Draw a rectangle/Draw a circle icon to make a new shape and remove the existing one.
Depending on character size, word length, and window size, the buttons might appear in a second row. For example, here’s what it looks like in Greek on my laptop:
Stop met tuinieren
Martin Dorn, een wildlife filmmaker uit Bristol, besloot tijdens de lockdown in coronatijd zijn apparatuur te gebruiken om het leven van de bijen in zijn achtertuin vast te leggen. Nu had hij eindelijk de tijd om in te zoomen op het insectenleven in eigen tuin. Hij nadert de bijen zo dichtbij en grondig dat hij meer dan dan zestig soorten kan vastleggen en zelfs individuen kan onderscheiden. Hij documenteert hun leven op een niveau zoals nog niet eerder te zien was. Het resultaat, de bijzondere documentaire ‘My garden of a Thousand Bees’ werd op het wetenschapsfilmfestival InScience 2023 onderscheiden met de NTR Audience Award. Vanaf 8 maart te zien op NPO Start.
https://ntr.nl/site/tekst/My+Garden+of+a+Thousand+Bees/172
Iedereen met tuin of balkon is een natuurbeheerder!
Geïnspireerd door deze film onderzoekt Podcast Focus hoe je met simpele ingrepen in eigen tuin de biodiversiteit kunt vergroten. Een actie zo klein als het maken van ruimte voor inheemse wilde bloemen kan al een grote impact hebben. Zelfs één vierkante meter maakt al een verschil! Ook een kleine tuin en zelfs een minuscuul balkon kan bruisen van het leven. En heb je helemaal geen tuin dan kun je ook nog de straat op. Stop met tuinieren, start met tegels wippen.
Dohrn besloot de bijen in zijn achtertuin te filmen tijdens dat ontluikende voorjaar en dat bleek een openbaring. Dankzij zijn geavanceerde apparatuur wist hij ze zo dichtbij te halen dat je ze recht in hun ondoorgrondelijke oogjes kunt kijken. Als harige aliens blikken ze in de lens, om vervolgens op jacht te gaan naar stuifmeel. Het slaan van hun vleugeltjes klinkt als dat van een heel schattig helikoptertje en naarmate je ze langer volgt raak je steeds meer in hun ban. Toch is Dohrn zelf misschien nog wel de grootste attractie van deze documentaire. Hij kan bijvoorbeeld heel overtuigend een bij imiteren die met zijn hoofdje wiebelt of een dar die met zijn poten in het rond maait terwijl hij een vrouwtje bevrucht. Dohrn zegt ook dingen als: ‘Veel bijen wilden helemaal niet gefilmd worden’, en hij begint sommige exemplaren namen te geven. Zoals Deukie, een bij waarmee hij gaandeweg een bijzondere band opbouwt.De buitenwereld, waar corona bezig is het dagelijks leven te ontwrichten, voelt ver weg, maar wie goed luistert hoort tussen het gezoem door de sirenes van de ambulances loeien. Intussen doen de bijen gewoon wat ze altijd doen, en dat leverde een even leerzame als troostrijke film op.